İnsanoğlu binlerce yıldır suları (nehirleri ,gölleri ve denizleri) birbirine bağlamayı düşünmüş, hayaller kurmuş, birçok yerde de bunu başarmıştır. Açılan kanallar insanları, şehirleri, ülkeleri birbirine bağlamış, hayatı kolaylaştırmıştır. Ticari ve sosyal ilişkileri geliştirmiş, hayata kolaylık ve hız katmıştır. Günümüzde de birçok turistik amaçlı geziler, uzun deniz ve nehir yolculukları, ticari emtia taşıma faaliyetleri bu kanallar üzerinden yürütülmekte, zaman, emek ve yakıt giderlerinden çok anlamlı kazanımlar sağlanmaktadır.
Dünyamızdaki ilk kanallardan biri M.Ö. 5.yüzyılda Çin’de yapıldı. Nehirleri birbirine bağlayan bu kanal, yüzyıllar içinde yapılan birçok ilaveler ve bağlantılarla günümüzde yaklaşık 1800 km.ye (genişliği 40m-250m arasında değişir) ulaşmış olup, Çin’in birçok yerleşim yerini birbirine bağlamakta, hayatın akışına hız, rahatlık ve renk katmaktadır.
Büyük Çin Kanalı’nın dışında Fransa’da Le Canal Midi, Almanya’da Mitelland; Tayland’da Khlara, İskoçya’da Kaledonya, Hollanda’da Amsterdam, İtalya’da Venedik kanalları gibi birçok kanal olmakla birlikte, biz bu yazımızda, nehirleri ve gölleri değil de, denizleri birbirine bağlayan ( ya da gölleri denizlere bağlayan) önemli birkaç kanala yer vereceğiz.
Panama Kanalı
Bu kanalların belki de en çok bilineni Panama Kanalı’dır. Atlantik(Atlas) Okyanusu ile Pasifik(Büyük) Okyanusu’nu bağlayan kanal 1914 yılında açılmıştır ve 77 km uzunluğundadır. Yapımı 30 yıldan fazla sürmüş, bu dönemde on binlerce işçi bulaşıcı hastalıklar ve iş kazalarından kaybedilmiştir. Kanalda dolup, yükselip, boşalan havuzlar ile, gemileri deniz seviyesinden 28 m yükselten alışılmışın dışında bir teknik özellik, bir mühendislik becerisi vardır. Yılda 40.000 in üzerinde gemiye geçiş verir. Bu kanal Panama’yı uluslar arası gemiciliğin sembolü yapmıştır. En az Panama Kanalı kadar iyi bilinen bir diğer kanal da Süveyş Kanalı’dır. Firavun 2. Ramses döneminde (M.Ö. 12.yy) ilkel bir şekilde yapılmış, Hz. Ömer döneminde de kullanılmış ama 8.yüzyılda kum ve alüvyonlarla dolarak kapanmıştır. 1869 yılında Sultan Abdülaziz devrinde (Mısır’ın Osmanlı hakimiyetinde olduğu dönem) tamamen yeniden inşa edilerek gemi geçişlerine açılmıştır ve günümüzde de Mısır’ın ekonomisine çok önemli katkılar yapmaktadır.
Süveyş Kanalı
Komşumuz Yunanistan’da Atina Pire Limanı’nın batısında 1893 yılında açılıp, Mora yarımadasını ayıran, daha çok turizme hizmet veren (6 km uzunluk, 25 m genişlik ve 8 m derinlik) Korint Kanalı’nı ve Kuzey Deniz’i ve Baltık Denizi’ni bağlayan Kİel Kanalı’nı da (98 km uzunluk, 103 m genişlik ve 11 m derinlik) burada hatırlatalım. Finlandiya ile Rusya arasındaki Saimaa, Amerika’daki büyük gölleri, Atlas Okyanusu’na bağlayan Erie ve İsveç’teki 1832 yılında yapılan, yine Baltık ve Kuzey Denizi’ni bağlayan Goeta Kanalları da dünyanın önemli kanalları arasında sayılabilir.
Korint Kanalı
Gündemimizde önemli bir yeri olan İstanbul Kanalı da (Kanal İstanbul) yüzyılı aşkın bir süre önce hayal edilmiş, düşünülmüş, yaklaşık 10 yıldır üzerinde çalışmalar yapılarak planlanmış olup, 45 km uzunluğunda, 150 m genişliğinde ve 25 m derinliğindedir. Genişlik ve derinlik olarak , dünyadaki benzer örneklere göre daha büyük bir kapasiteyi işaret etmektedir. ‘’Çanakkale Kanalı’’ (Kanal Çanakkale) ise; gerek lokalizasyonu, (Gelibolu yarımadasının kuzeyinde Güneyli ve Bolayır köy yerleşimleri arasında) , gerek uzunluğu(yaklaşık 5 km) ve gerekse derinliği (18-20 m) yönünden tamamen bizim hayalimiz, bizim önerimizdir.
Truva Atı
İnanıyoruz ki, Gelibolu Tarihi Milli Parkı olarak 1915 Çanakkale Savaşları gibi çok önemli ve çok değerli bir olayın hatıralarını ve izlerini taşıyan bir yarımadaya, bu kanal (Kanal Çanakkale) ilave bir değer daha katacak, turizme, sosyal yapıya ve ticarete yeni yollar açacaktır. Marmara Denizi bu kanalla en kısa yoldan Saros Körfezi’ne bağlanacak, Çanakkale boğazı rahatlayacaktır. Bu kanalın açılmasıyla Çanakkale; Tarihi Milli Park, Truva, Truva Atı, 1915 Boğaz Köprüsü gibi tarihi, sosyal ve ekonomik değerlerine, kanalı da ekleyecek, hem şehir, hem Türkiye bir değer daha kazanacaktır.
Çanakkale Kanalı (Kanal Çanakkale)
Dr. Murat ÇUBUKÇU
