Hamzabey Türbesinde Hatalı Bilgiler

Mustafakemalpaşa Hamzabey Türbesi

Mustafakemalpaşa’da bulunan Hamzabey Türbesi Hamzabey Caminin güneyindedir. Türbenin kuzey cep­hesindeki giriş kapısının yanlarında 60x78 cm. ve 57x78 cm. boyutlarında iki mermer kitabe vardır. Mermer kitabelerde üçer satır yazı bulunmaktadır. Kitabelerde Murad Bey oğlu Hamza Bey’in adı yazılıdır. Hamza Bey ile ilgili bilgi edinmek isteyenler için Mustafakemalpaşa Hamzabey Camisinin ön cephesindeki bulunan mermer levhadaki metin şöyledir; “-Hamza Bey- Arnavut Hamza Paşa’nın Tarihçesi 1384 tarihinde Selanik’te doğdu. İstanbul’un fethinde filo komutanıydı. Romanya’da şehid edildi. -Geniş bilgi türbedeki kitabededir-” Hamzabey Camisinin kıble tarafındaki Hamza Bey’e türbesinin ön girişinde geniş bir bilginin yer aldığı 03 Ocak 1997 tarihli “Hamzabey’in Tarihçe-i Hayatı isimli” bir metin asılıdır. Bu metinde ise özet olarak; “Türbede bulunan Hamza Bey 1384 yılında Tırhala’da doğmuştur. 1402 Ankara savaşına katılmış, 1427 de Anadolu Beylerbeyi olmuştur. 1430’da Selanik’i fethetmiş, Fatih Sultan Mehmet döneminde Rumeli Beylerbeyi olmuş ve İstanbul’un fethi esnasında komutanlık yapmıştır. 1461 yılında elçi olarak gittiği Romanya’da Kazıklı Voyvoda tarafından şehit edilince Mustafakemalpaşa’daki bu türbeye gömülmüştür. Bursa’da Mustafakemalpaşa’da, Selanik’te, Manastır’da, Piriştine’de ve Üsküp’te çok sayıda camileri vardır” yazmaktadır.

Hamzabey Türbesinin giriş kapısındaki 1997 tarihli metin

  Fakat bu bilgiler Mustafakemalpaşa Hamzabey Türbesindeki Hamza Bey’e ait olmayıp, Bursa’nın Muradiye semtindeki türbede metfun (gömülü) olan Hamza Bey’e aittir. Bursa’da defnedilmiş olan I. Mehmet ve II. Murad’ın veziriazamı Bayezid Paşa’nın kardeşi olduğu düşünülen Hamza Bey’e İzmir Fâtihi de denilmektedir. Fâtih Sultan Mehmet’in 1462 de Eflak’a yolladığı heyette yer alan Hamza Bey, Drakula lakaplı Voyvoda Vlad Tepeş’in (Kazıklı Voyvoda) emri ile diğer heyet üyeleriyle birlikte öldürülmüştür. Cenazesi İstanbul üzerinden Bursa’ya getirilerek Muradiye semtinde toprağa verilmiştir. Muradiye semtinde adına mescit, medrese, imaret ve beş türbe yapılmıştır. Günümüze ise yalnız cami ile üç türbe ulaşmıştır. Hamza Bey’in türbesi avlunun güneybatı köşesindedir. Türbedeki üç sandukadan biri Hamza Bey’in eşine, diğer ikisi kızlarına aittir. Türbenin 10 metre kuzeydoğusunda yer alan diğer türbe ise Hamza Bey’in torunu ve II. Bayezid’in damadı olan Kara Mustafa Paşa’ya aittir.

Muradiye semtindeki Hamza Bey Camisi ve Türbesi

  İşte ilçemiz Mustafakemalpaşa’da yaşayanlar veya Mustafakemalpaşa’ya gelenler Hamzabey Türbesini ziyaret edince, aslında Bursa’daki Hamza Bey’e ait bilgileri okumaktadırlar. Öyleyse Mustafakemalpaşa’da bulunan Hamzabey Türbesindeki kişi kimdir? İlk iddia Hamza Bey’in Lala Şahin Paşa’nın torunu olduğu konusundadır. Yerel yayınlarda kaynak verilmeden bu iddia kabul edilmiştir. Yine Ekrem Hakkı Ayverdi, “Osmanlı Mimarisinde Fâtih Devri eserleri” isimli kitabında Lala Şahin Paşa’nın torunlarından Hamza’ya ait olduğunu belirtir. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün “Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler” kitabında da aynı görüş ifade edilmektedir. Ancak bu mümkün değildir. Çünkü Lala Şahin Paşa’nın oğlunun adı Mehmet olup Bali ve Hamza adında iki oğlu vardır. Yani Lala Şahin Paşa’nın torunu Hamza’nın babasının adı Mehmet’tir. Türbede bulunan Hamza Bey’in babasının adı ise Hamzabey türbesinin giriş kapısı yanındaki kitabede Murad olarak yazılmıştır. Bu nedenle Lala Şahin Paşa’nın torunu olmadığına göre türbede bulunan Murad oğlu Hamza Bey kimdir? Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi'nin biri kız, beşi erkek olmak üzere altı çocuğu vardır. Bazarlu Bey Osman Bey'in oğlu ve Orhan Bey'in kardeşidir. Doğum ve ölüm tarihleri bilinmemekle birlikte, İznik Muhasarasına katılmış ve Orhan Gazi’nin İmparator Andronikos ile yaptığı Pelekanon Muharebesi'nde Bazarlu Bey Osmanlı kuvvetlerine komuta etmiştir. Osmanlı Devleti döneminde Kirmasti’nin dağlık kesimleri Temrezler ve Haydarlar nahiyeleri olarak iki yönetim birimiydi. Bazarlu Bey Kirmasti’deki Temrezler Nahiyesi -halk arasında Sincan Nahiyesi- sınırları içinde ve Camandı (Günümüzdeki Camandar Mahallesi) köyünde araziler vakfetmiştir. Bazarlu Bey kendi vakıflarından bazılarını “vakf-ı evlâd” edip vakıfların idaresini neslinden gelenlere bırakmıştır. Bu nedenle Bazarlu Bey’in neslinden gelenlerin Kirmasti’de veya yakın yerleşim yerlerinde oturdukları düşünülmektedir. Kamil Kepecioğlu Bursa Kütüğü eserinde Bazarlu Bey’in Murad adlı bir oğlunun olduğu ve onun da Hamza ve Bali adlarında iki çocuğunun bulunduğunu yazmıştır. Kâmil Kepecioğlu Hamza Bey adına yapılan Mustafakemalpaşa’da türbenin aslında Murad Bey tarafından zaviye, mutfak bir de kervansaray ile birlikte inşa edildiğini ve sonradan Hamza Bey'in de buraya bazı vakıflar yapması nedeni ile Hamza Bey zaviyesi adıyla anılmaya başlandığını ifade eder. Hamza Bey Karapürçek Köyündeki 3 değirmenini 1 kilerini ve 10 bin nakit akçesini zaviyesine vakıf edip, Kartaz suyu üzerinde iki değirmeni de vakfa bağışlamıştır. (Bu değirmenler harap olunca 1502'de Müftü Zembilli Ali Efendi fetvasıyla 1500 akçeye Mevlana Şucâ'a satılmıştır. Harap değirmenlerin parasıyla Mihaliç'te üç dükkân alınmıştır.) Hamza Bey Kirmasti civarında bir bahçe ve bir bağı da zaviyeye vakıf eylemiş ve ayrıca nakit 30.000 akçe vermiştir. Türbesinin giriş kapısı yanındaki mermer kitabede türbedeki kişinin adının Hamza babasının adının da Murad olduğu yazmaktadır. Kitabenin yazılış tarihi Hicrî 867, Milâdî 1462-1463’tür. Bu kitabelerin Hamza Bey’in ölümünden sonra yazıldığı kabul edilirse Hamza Bey’in 1462-1463 yılları aralığında vefat ettiği düşünülebilir. Hamza Bey’in ölümünden sonra vakfın yönetimi oğlu Mehmet Çelebi tarafından devam ettirilmiştir. Hamza Bey’in oğlu Mehmed de vakfa ek olarak 12 bin akça vermiştir. Hamza Bey’in oğlu Mehmed’in ölümüyle Hamza Bey’in nesli sona ermiştir. Vakfın gelirleri azalınca da eserler halkın yardımları ile tamir edilmiş ve günümüze kadar ulaşmıştır. Bu konu ile ilgili geniş bilgi, Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından 2015 yılında basımı yapılan “Mustafakemalpaşa’da İz Bırakanlar Sempozyumu 20-21 Eylül 2013 Bildiriler Kitabı’nda”  Uludağ Üniversitesi Tarih Bölümünden Dr. Öğr. Üyesi Sezai Sevim’in “Osmanlı Hanedanının Mustafakemalpaşa’daki Mensuplarından; Osman Gazi’nin Oğlu Bazarlu Bey ve Hamza Bey ile irtibatı” bildirisinden edinilebilir. Bu bilgiler ışığında şunu söyleyebiliriz. Hamza Bey, Osman Gazi’nin oğlu ve Orhan Gazi’nin kardeşi olan Bazarlu Bey’in torunlarındandır. Ancak Mustafakemalpaşa Hamzabey Türbesi girişindeki ve cami cephesindeki mermerdeki bilgiler ise Bursa’nın Muradiye semtindeki türbede metfun (gömülü) olan Hamza Bey’e aittir. Bu bilgilerin düzeltilmesi tarihe karşı olan bir sorumluluğumuzdur. Halit ERSÖZ