Korona Sözlüğü

Korona virüsün mikroskobik ortamdaki görünümü

  Korona: Hayvanlarda ve insanlarda bulunan, geçmişte de MERS.SARS gibi hastalıkları oluşturan bir virüs grubudur. Kelime anlamı ‘’taç’’tır. Koruyucu gözlük: Sağlık çalışanlarının göze damlacık temasını önlemek için kullandıkları gözlük. Koruyucu önlük: Sağlık çalışanlarının virüs temasını kesmek için giydikleri önlük. Koruyucu siperlik: Yüzün ön tarafına takılan saydam siperlik. Koruyucu tulum: Sağlık çalışanlarının ya da temizlik elemanlarının giydiği koruyucu tulum. Kuluçka dönemi: Enkübasyon (bkz.yukarıda) dönemi. Kuru öksürük: Hasta kişilerin ifrazatsız öksürüğüdür. Sert ve tahriş edicidir. MERS:  Middle East Respiratory Syndrome(Ortadoğu Solunum Sendromu)bir korona virüs hastalığıdır.2012-2014 yıllarında orta-doğuda salgın yapmıştır. Mutasyon: Canlıların ya da virüslerin DNA ve RNA yapılarında rastlantı olarak ortaya çıkan değişmelerdir. N95 maske: Virüs, bakteri, toz vb. ine karşı yüksek koruyuculuğu olan ve yüksek performansla süzen tek kullanımlık maskelerdir. Nano maske: Nano (Nanometre boyutunda hassasiyet kullanan)teknolojiyle üretilmiş, yüksek koruyuculuğu olan ve yıkanabilen maskelerdir. Negatif test: Covid-19 ve diğer hastalıklarda test sonucunun olumsuz(hastalık yok) çıkması. Pandemi: Bir hastalığın dünya çapında yaygın yapması hali. PCR testi: Polimeraz chain reaction. Virüsün yapısındaki nükleotidlerin tüpte kontrollü çoğaltılmalarıyla uygulanan tanı yöntemidir. Pik dönemi: Vaka sayısının en yüksek olduğu dönem. Plato dönemi: Vaka sayısının artmayıp, belli bir düzeyde sabit kaldığı dönem. Plazma tedavisi: Covid-19 geçirip iyileşen hastaların kanları alınarak, bu kanın plazma(sıvı bölümünün başka hastalarda tedavi amaçlı kullanılmasıdır. Türk Kızılay’ı tarafından yürütülür ve deneme aşamasındadır. Pnömoni: Akciğerlerin dokusunun iltihabıdır. Halkımız bunu ‘’zatürre’’ diyerek ifade eder. Pozitif tanı: Covid-19 veya diğer hastalıkların test sonucunun pozitif (hastalık var) çıkmasıdır. RNA: Ribonükleik asidin kısa yazılışıdır. Canlıların ve bazı virüslerin genetik kodlarını taşıyan nükleik asittir. Sabun: Yapımında yağların(yağ asitlerinin)kullanıldığı temizleyicilerdir. Virüsleri de çevreleyen yağları çözerek korumasız bırakıp, yok olmalarına yardım ederler. Salgın: Çeşitli hastalıkların toplumda yaygınlık kazanması durumu. SARS: Severe Acute Respiratory Syndrome, ağır akut solunum yetmezliği.2002 yılında Asya’da bazı ülkelerde ve Amerika’da salgın yapmış bir tür korona virüs hastalığıdır. Ülkemizde görülmemiştir. Solunum desteği: Covid-19 hastalığının ilerleyip, solunum sıkıntısı oluşturduğu durumlarda cihazlarla yapılan destektir. Sosyal mesafe: Salgın döneminde hastalığı bulaştırmamak veya almamak için insanların aralarında bırakmaları gereken mesafedir. Bu mesafe 1,5-2m. olmalıdır. Eskiler buna ‘’mahremiyet mesafesi’’ de derlerdi. Stabilleşme: Durağanlaşma demektir. Kişilerde hastalığın gidişi ile ilgili söylenebildiği gibi, toplumdaki vaka sayıları içinde söylenebilir. Sürü bağışıklığı: Kitle bağışıklığı.(yukarıda anlatıldı.) Taburcu: Hastanın iyileşerek hastaneden ayrılmasıdır. Terimin kökeninde iyileşen askerin ‘’tabur’’a dönmesi vardır. Tanı: Kişilere yapılan genel muayeneler ve tetkiklerden sonra hastalıkların belirlenmesidir. Tanı kiti: Hastalık teşhisinde kullanılan testleri içeren set. Taşıyıcılık: Hastalık etkeni taşıyıp, kişilere bulaştırma durumu. Temas zinciri: Covid-19 hastalığı geçiren veya taşıyanlarla kurulan sosyal temaslar. Filyasyon uygulamasından da bu bağ bir zincir gibi izlenmeye çalışılır. Test: Covid-19 tanısı koymak için yapılan test. Test sayısı: Belirli bir zaman diliminde uygulanan test sayısı. Vaka: Pozitif tanı almış kişi. Vaka artış hızı: Covid-19 vakalarında belli bir zaman diliminde görülen çoğalma hızı. Vaka sayısı: Belli bir zaman dilimindeki pozitif vaka. Vaka temaslı: Pozitif vakalarla ev veya iş ortamında sosyal teması olan kişilerdir. Ventilasyon cihazı: Solunum sıkıntısı olan hastalarda solunum desteği amacıyla kullanılan cihazlardır. Virüs: Virüsler belki de milyonlarca yıldır doğada var olmalarına rağmen 1800’lü yılların sonlarında keşfedilen, sadece bir molekül(DNA-deoksiribo nükleik asit veya RNA-ribo nükleik asit)ve onu saran protein-lipid kılıfından oluşan yapılardır. Hücre yapıları olmadığı için birçok bilim insanı tarafından tam canlı değil canlılığın sınırındaki objeler olarak tanımlanırlar. Kendilerini kopyalayarak çoğalabilirler. Yoğun bakım: Hastaların operasyon sonrasında veya kalp-solunum ve diğer sistemlerinde ileri düzeyde sorunlar geliştiği durumlarda, birçok teknik cihazında desteğiyle, yakın gözlem ve takip altında tedavilerinin sürdürüldüğü bölümdür. Yüksek ateş: Vücut yüzeysel ısısının 38°C ve üzerine çıkma durumudur.   Gözümüzden, kulağımızdan kaçan kelimeler, terimler mutlaka olmuştur, anlayışla karşılamanız ve sözlüğün meraklılara yararlı olması dileklerimizle..   Dr. Murat ÇUBUKÇU