Mustafakemalpaşa Halkevi Şubesi

Cumhuriyet’in ilk yıllarında “Cumhuriyet’in İdeolojisini” halka benimsetmek ve geliştirmek amacı ile eğitim ve kültür alanlarında Millet mektepleri, Muallim birlikleri ve Türk Ocakları büyük başarı gösterdiler. Buna rağmen Türk Ocakları 10 Nisan 1931 de yapılan olağanüstü kurultayında, 264 şubesi ile birlikte tüzel kişiliğini feshetmesine kararı aldı. Türk Ocakları’nın kapatılmasının nedenleri konusunda farklı görüşler vardır. Türk Ocaklarının, Türk Halk Bilgisi Derneği’nin ve Muallim Birlikleri’nin 1931 yılında kendilerini feshedip kapatılmalarından sonra 19 Şubat 1932 tarihinde aralarında Bursa’nın da bulunduğu 14 ilde Halkevleri açılmıştır. Kapatılan ve mal varlığı açısından çok zengin Türk Ocakları’nın bütün varlığı da Halkevleri’ne devredildi. Halkevlerinin hedefi halka yapılan reformları benimseterek, modernleşmeyi gerçekleştirmekti. 1932’de açılan Bursa Halkevi’nin ilerleyen yıllarda dokuz şubesi açıldı. Bu şubelerden birisi de Mustafakemalpaşa Halkevi Şubesidir. Diğer şubeler ise, Gemlik, Gürsu, İnegöl, Karacabey Mudanya ve Yenişehir’dedir. Mustafakemalpaşa Halkevi Şubesi 1937 yılının Ekim ayı içerisinde açıldı. Mustafakemalpaşa Halkevi’nin ilk açılışında faaliyette bulunduğu alanlar ise; “gösteri, kütüphane, köycülük, neşriyat, spor ve sosyal yardım” alanlarıdır. Mustafakemalpaşa Halkevi Şubesi binası günümüzdeki Mustafakemalpaşa Nilüfer Hatun Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bahçesinin bulunduğu alanda idi. Ortaokul binası ile birlikte halktan para toplanarak, 7000 liraya satın alınmıştır. Eski bir un fabrikası olan bina, iki bölümdü ve birbirine üstten köprü ile bağlanmıştı. Sonra köprü kaldırılarak, soldaki bina halkevine verildi. Bina eski bir un fab­rikasının deposuydu. Mimar Sabri Önan tarafından yeniden çizilen plan ile onarım 1939 yılında başlayıp 1943 yılında bitirilmiştir. Kalan eksik işler 1944 yılında Hanif Kızgın isimli bir usta tarafından Mustafakemalpaşa Belediyesi’nin maddi yardımı ile tamamlanmıştır. Mustafakemalpaşa Halkevi’nin ilk başkanı Şemi Basmacıoğlu’dur. 1945 yılında Doktor Yusuf Ünsal, 1946 yılında Sami Dündar, 1947 yılında yine Doktor Yusuf Ünsal, 1948 yılında Şükrü Alptekin ve 1950 yılında Agâh Öz Mustafakemalpaşa Halkevi başkanlığı yapmıştır. Mustafakemalpaşa Halkevi Şubesi’nde açılışından itibaren gerçekleştirilen faaliyetler ise şunlardır; Haftada üç gün keman ve mandolin dersleri verildi.  Her yıl okulların tatili süresince devam eden ve Mustafakemalpaşa’lı yüksekokul bitirmiş gençlerin verdiği öğrenci kursları yapıldı. Her yıl, hiç okuma yazma bilmeyen en az yüz yetişkine okuma yazma kursları verildi. Mustafakemalpaşa Halkevi üyeleri tüm ilçeyi gezerek okuma-yazma bilmeyenleri belirledi.  6 Kasım 1944 Pazartesi gecesi ilçe kaymakamının katıldığı bir törenle, 177 erkek öğrenci ve 2 şube ile öğretime başlandı.  Bu kursta öğretmenler Behzat Avşar, Şevket Yıldızipek, Hamdi Tuğrul ve Huriye Tükel görev aldılar. 48 kursiyer kadın için de gündüzleri ayrı bir okuma-yazma kursu açıldı. 1947 yılında açtığı Halkevi’nin okuma-yazma kursuna 180 kişi devam etmiştir. 1949 yılındaki okuma-yazma kursu Balibey İlkokulu başöğretmeni Mustafa Nuri Tüz tarafından verilmiş. Okuma yazma kursuna gelen öğrencilerden 40 öğrencinin alfabe, defter ve kalemlerinin temini sağlanmıştı. Sıtma olan köylere gidilerek sıtma ve ishal ilâçları dağıtımı yapıldı. Hasta ve muhtaç kişilerin parasız muayene ve tedavisi sağlandı. İhtiyacı olanlara parasız ilaç verildi. Halkevinin büyük salonunda Temsil Komitesi yirmi günde bir piyes, gösteri ve müsamereler yaptı. Bu piyesler ayrıca komşu ilçelerde de oynandı. Ancak piyeslerde yer alacak kadın oyuncu yeterince bulunamaması nedeniyle sıkıntı yaşanıyordu.

Mustafakemalpaşa Halkevi Şubesi Temsil Komitesi Tiyatro Oyuncuları

Halkevinde sağlık, tarım ve ta­rih alanlarında konferanslar verildi. Gençler arasında şiir ve koşu yarışmaları düzenlendi. Mustafakemalpaşa Halkevinin büyük bir salonu kütüphane olarak kullanılıyordu. Kütüphane ile ilgili sorumlu bir memur bulunuyordu. Kütüphanenin sobası kış aylarında devamlı olarak yanık tutulur ve kütüphaneye gelen kişiler istedik­leri kadar kütüphanede kalabilirlerdi. Halkevi her yıl demirbaşında bulunan ve o yıl yeni gelmiş kitap ve mecmualardan oluşan ve bir iki gün açık tutulan bir sergi açardı. Eylül 1945’te Mustafakemalpaşa Halkevi tarafından, genel merkeze gönderilen yazıda eski Osmanlı Türkçesi ve yabancı dilde basılmış kitapların listesi ile beraber mevcut 1248 kitabın olduğu liste bildirilmişti. Halkevi kitaplığında değerli bir Kur'ân Kerim nüshası da vardı. Bu kitap Mustafakemalpaşa Halkevi kapatılınca Mustafakemalpaşa Belediyesine emanete verilmiş ve 1960 yılında da Bur­sa Müzesine bağışlanmıştır. Mustafakemalpaşa Halkevi’nde her yılın Aralık ayında resim, el sanatları ve fotoğraf sergisi açılırdı. Açılan dikiş ve nakış kursunda da öğrencilerin yaptıkları ürünler sergilenirdi.1946 yılında açılan Mustafakemalpaşa Halkevi Müze kolu ilçemizdeki tarihi eserlerin kaybolmaması için yoğun faaliyet gösterdi. 28 Aralık 1945’te Mustafakemalpaşa Halkevi ilçeyi anlatan bir eser hazırladı. Bu taslak eser incelenmesi için Halkevleri genel merkezine gönderildi. 15 Ocak 1946 tarihinde verilen cevapta metnin incelendiği ancak resimlerin büyük olduğu ve metnin de kısaltılması gerektiği cevabı verildi.  Bu düzeltmeler yapılmasına rağmen, maddi imkânsızlıklar nedeni ile kitap olarak ancak halkevlerinin kapatılmasından sonra, 1953’de Mustafakemalpaşa Halkevi’nin ilk başkanı Şem’i Basmacıoğlu tarafından “Mustafakemalpaşa Kılavuzu” adı ile yayınlandı. Mustafakemalpaşa Halkevi 1000 kişilik konferans salonunda bulunan iyi bir sinema makinesine sahipti. Halkevi salonu Mustafakemalpaşa’daki diğer kurumlar tarafından yapılan programlar ile önemli gün ve haftalar için de kullanılıyordu. Bu salon 1948 de Nurettin Aksoy tarafından kiralanarak, Çiçek Sineması olarak işletildi. Mustafakemalpaşa Halkevi tarafından ilk önce Çeltikçi, daha sonraları ise Ada, Ayaz, Azatlı, Demireli, Güllüce, Karaoğlan, Kestelek, Karaorman, Kavaklı, Koşuboğazı, Kumkadı, Mineviz, Ormankadı, Paşalar, Tepecik, Voyvoda ve Yamanlı köylerinde olmak üzere 18 köyde “Halkodası” açılmıştır. Köy Halkodalarının hepsinde kütüphane ile bir kâtip ve bir odacı olup, köy Halkodaları gece gündüz açık tutuluyordu. Mustafakemalpaşa Halkevi’nin 1949’da yıllık geliri, kiraya verilmiş olan sinema salonundan bir yıllık 2500 lira, kiraya verilen eski binadan yıllık 590 lira, belediyenin yardımı olarak 500 lira, halkevinin kendi girişimleri ile topladığı 40 lira idi. Yıllık giderleri ise; partinin ve halkevinin yazı işlerini yürüten kâtip, kütüphane memuru ve odacının maaşları ile elektrik faturaları idi.  Bunlar ödendikten sonra halkevine 250 lira kalıyordu. Halkevleri, Türk halk kültürünün araştırılması ve teşviki konusunda oldukça etkili olmuştur. Sadece Halkevlerinin olduğu bir dönemde, Türk kültürüyle uğraşanlar Halkevlerinde toplanmış ve imkânlarından faydalanmıştır. Çok partili siyasi hayat geliştikçe dernek kurma ve yayın hürriyeti verilmesi ile Halkevlerine olan bağlılık azalmıştır. 1932’de kurulan Halkevleri 1951’de kapatıldığında, 478 Halkevi ve 4.322 Halk Odası şubesi bulunuyordu. Bütün halkevleri ile birlikte Mustafakemalpaşa Halkevi’de kapatılınca Halkevi kütüphanesinin kitapları Mustafakemalpaşa Belediyesi’ne aktarıldı. 14 yıl boyunca hizmet veren Mustafakemalpaşa Halkevi binasında Mustafakemalpaşa Erkek Sanat Enstitüsü açıldı. Bu bina daha sonraki yıllarda yıktırılarak, yerine Kız Sanat Okulu binası inşa edildi. Bugün Mustafakemalpaşa Nilüfer Hatun Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bahçesine girdiğimizde belki farkında değiliz ama, aslında bir tarihin üzerinde yürüyoruz. Halit ERSÖZ