Yozgat Sarıkaya Roma Hamamı-Basilica Therma
Koronavirüs tehlikesi temizliği bugünlerde daha da anlamlı hale getirdi. Eski dönemlerde temizliğin en önemli göstergesi hamamlardı. Tarihte insanların yıkanıp temizlenmek amacı ile Mezopotamya, Babil, Hindistan ve eski Mısır’da bağımsız binalar inşa ettiği yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkmıştır. Fakat ısıtma sistemleri kullanılarak, sıcak suyla temizlik sağlanan ilk binaları Roma’lılarda görüyoruz. Romalılar bu binalara buhar banyosu alanı, soğuk ve sıcak su havuzları eklemişler ve “Roma Hamamı” ortaya çıkmıştır. Romalılar hamamları sadece temizlik değil, eğlence içinde kullanmışlardır. Romalılarda sınıf farkı nedeniyle asiller ve kölelerin hamamlara giriş kapıları ve yıkandıkları bölümler ayrılmıştır.
Osmanlı Devleti İstanbul’u fethedince Roma'dan devraldığı hamam kültürünü geliştirmiş, sadece bir yıkanma yeri değil, aynı zamanda kültürel ve sosyal etkinliklerin yaşandığı mekânlar haline getirmiş, ayrıca Osmanlı mimarisini yansıtan yaptığı görkemli hamam binaları ile zirveye taşımıştır. Öyle ki günümüzde hamam kültürü denilince tüm dünyanın aklına ilk önce Türk Hamamı (Turkish bath) gelmektedir.
Günümüzde Hamam kültürü eskisi kadar rağbet görmemektedir. Ancak özellikle SPA turizmi önem kazanmıştır. “Sanitas Per Aquam” yani “Sudan gelen sağlık” anlamındaki SPA hamam kültürünün modernize edilmiş halidir.
Miletepolis Kurtarma Kazısı 1975
Mustafakemalpaşa İlçemizdeki hamam kültürünü incelersek, ilçemizin ilk hamamı olarak, Mustafakemalpaşa yakınlarındaki Miletepolis antik kentinde
(Halk arasındaki adı ile Melde harabeleri) 1975 yılında yapılan kurtarma kazısında ortaya çıkarılan, erken Bizans dönemine ait özellikler gösteren hamamın coldarium kalıntılarını görüyoruz.
(Coldarium: Roma Hamamlarında bulunan sıcaklık bölümü)
Yine Tatkavaklı Mahallesi yakınlarında bulunan antik yerleşim yerinin adı ise
Hamamlı Bayırı’dır. Günümüze ulaşmayan hamam kalıntılarından çıkarılan taşlar, Tatkavaklı Mahallesinde bazı binaların ve mahalle camisinin minare yapımında kullanılmıştır.
Mustafakemalpaşa’daki diğer antik bir hamam kalıntısı ise
Bahariye antik hamamıdır. Bu hamamda Bahariye Mahallesi yakınında bulunan antik kalıntılardan getirilen dört sütün vardı. 1940’lı yıllara kadar var olan bu hamamdan günümüze hiçbir kalıntı kalmamıştır.
Dümbüldek kaplıcası
Akarca mahallesinde günümüzde de hala varlığı sürdüren ve bir hamam bulunmaktadır.
Dümbüldek Hamamı adı verilen hamam Akarca mahallesinin kenarında, küçük bir derenin sol yamacındadır. Osmanlı yapısı iki kubbeli hamam kadın ve erkekler için iki kısımdan ibaret basit bir hamamdır. Soğukluklar bir koridor halindedir. Hamam 1895 de Eczacı Şerif Bey tarafından yaptırılmıştır. Yapımında Bahariye Mahallesi hamamından sökülen sütunlar kullanılmıştır. Cumhuriyet döneminde Eczacı Şerif Bey’in mirasçıları tarafından Özel İdareye satılmıştır. 1935 yılında ise Mustafakemalpaşa Belediyesi hamamı satın almıştır. Restore edilen hamam günümüzde Mustafakemalpaşa Belediyesi tarafından işletilmektedir.
Lala Şahin Paşa Hamamı yerine yapılan Kızılay binası
Bugün
Kızılay Hamamı olarak bilinen, Mustafakemalpaşa’daki Osmanlı Döneminde yapılan büyük hamamlardan birisi de Lala Şahin Paşa Külliyesi içinde yer alan
Lala Şahin Paşa Hamamı’dır. Lalaşahin Paşa tarafından yaptırılmıştır. Lala Şahin Paşa türbesine giden yol üzerindeydi. Lala Şahin Paşa Hamamı dikdörtgen planlı, kubbelerle örtülü idi. Bu hamam Mustafakemalpaşa Belediyesi tarafından 1930 yılında icradan satın alınmış ve işletilmiştir. 1955 yılında ise Kızılay’a satılmıştır. Kızılay uzun yıllar işlettiği hamamı 1986 yılında yıktırarak, yerine altında hamam, üstünde ise otel olan bir bina yaptırmış ve 1989 yılında hizmete açmıştır.
Karaoğlan Hamamı
Osmanlı Döneminde yapılan diğer büyük hamam ise
Karaoğlan Köyü Hamam’ı idi. Dış duvarları moloz taş, tuğla ve köşelerde kesme taşlarla örülmüştü. Çatısı kiremit ile kapatılmıştı. Maalesef bu muhteşem hamam binası 1990’lı yıllarda yıktırıldı.
Eski Hamam yerine yapılan Banka Şubesi
Osmanlı Dönemi yapısı bir diğer hamam ise Bursa Caddesi üzerindeki
Eski Hamam’dır. Bu hamam 1700’lü yılların sonunda Buhara’dan ilçemize gelmiş bir Türk aile tarafından yapılmıştır. Hamam üç hücreli ve altı kurnalı olup kuyu suyu kullanıyordu. İlçede daha çok kış aylarında rağbet görür, Pazar günleri hariç her gün öğleden sonra kadınlara hizmet verirdi. Bu hamam 1947 yılı sonunda satılığa çıkarılmış ve sahipleri tarafından yıktırılmıştır. Yıktırılan arsa üzerine 1949 yılında T.C Ziraat Bankası binası inşaatı başlamıştır. T.C Ziraat Bankası Mustafakemalpaşa Şubesi halâ aynı binadadır.
Mustafakemalpaşa’da 1950 yılında hizmete giren
Yeni Çarşı Hamamı ise Balıkesir Caddesinde idi. Bu hamam genelde erkeklere hizmet verir, sadece haftanın bir günü de kadınlara açık bulunurdu. Sahibi Ahmet Yıkar 1982 yılında 82 yaşında vefat etti.
Mustafakemalpaşa’da bu büyük hamamlar yanında, doğada sıcak su kaynakları kenarında kendiliğinden oluşan, yüksekten akan ve duş alacak kadar bir alan oluşturduğundan dolayı halk arasında hamam olarak isimlendirilen yerlerde vardır.
Dümbüldek Hamamı altındaki derenin kenarında bulunan, bilek kalınlığında termal sıcak suyu akan ve halk arasındaki ismi ile
Bekârlar Hamamı, Yenice ve Kösehoroz Mahallesi arasındaki Hamamlı mevkiinde
Geleşpınar denilen yerde sıcak su kaynağı olup eskiden köylüler burada çamaşırlarını yıkarlardı. Yine Söğütalan Mahallesi yakınlarında
Bekârlar Pınarı denilen doğal su kaynakları vardı. Bu doğal kaynakları da maalesef kullanılmaz hale getirdik. Temizlik İmandadır, herkese sağlıklı günler dilerim.
Halit ERSÖZ
Editör: Haber Merkezi
