Kirmasti’den Topkapı Sarayı Mutfağına

Topkapı Sarayı

Bereketli topraklar üzerinde kurulmuş olan Kirmasti’de (Mustafakemalpaşa) yetiştirilen tarım ürünleri lezzeti ve kalitelerinden dolayı Osmanlı Sarayında dahi tercih edilmiştir. Osmanlı sarayının kavun ihtiyacı da Kirmasti’den (Mustafakemalpaşa) karşılanmıştır. Kirmasti’de saray için kavun yetiştirilen çok sayıda kavun tarlaları bulunuyordu. Bu konu ile ilgili Osmanlı arşivlerindeki ilk bilgi 1568 tarihlidir. İstanbul has bahçelerde Bostancıbaşı Davud Ağa’nın bir adamı yetiştirilen kavunları satın almak için Kirmasti’ye gönderilmiş ve Kirmasti’de yetiştirilmiş kavunlar sandıklara konularak İstanbul’a götürülmüştür. Osmanlı döneminde kavun her yerde tane ile satılırken Bursa ve Kirmasti’de kilo ile satılırdı. Yedi-sekiz okka civarında olan bir kavunun satış fiyatı ise bir akçe idi. Kirmasti’den kavun dışında İstanbul’a gönderilen diğer bir tarım ürünü ise meşhur olan Kirmasti Patlıcanıdır. Bunun dışında Osmanlı sarayına et ve süt ürünleri de Mihaliç ve Kirmasti’den gidiyordu.

Topkapı Sarayı Mutfağı

Osmanlı Devleti döneminde Kirmasti’de (Mustafakemalpaşa) bu tarımsal ürünlerinin yetiştirildiği yerler ise genellikle çiftliklerdi. Bu çiftliklerin durumunu değerlendirmeye çalışalım. 1342 yılında Kirmasti (Mustafakemalpaşa) fethedildiğinde bölge çok fazla nüfus yoğunluğuna sahip değildi. Bu nedenle ilk zamanlarda bölgedeki verimli topraklar tam anlamı ile kullanılamadı. Sonraki yüzyıllarda Kirmasti (Mustafakemalpaşa) ve çevresindeki topraklarda nüfusun artması ile bölge toprakları Osmanlı Sarayına et, süt ürünleri ile tarımsal ürünleri sağlayan bir kaynak durumuna geldi. Kirmasti (Mustafakemalpaşa) topraklarında yetiştirilen et ve süt ürünleri ile tarımsal ürünler ise bölgedeki çiftlik arazilerinden sağlanıyordu. Özellikle Tanzimat döneminden sonra Kirmasti (Mustafakemalpaşa) bölgesindeki tarım üretimi ile hayvancılık önemli gelişme gösterdi. Bu gelişimde bölgedeki çiftlikler önemli bir paya sahipti.

Çiftlikte ziraat

  Kirmasti (Mustafakemalpaşa) çevresindeki geniş topraklarda padişaha ait padişah çiftlikleri ile özel mülkiyet olan kişilere ait çiftlikler bulunuyordu. 19.yüzyılda Kirmasti’deki (Mustafakemalpaşa) Orta, Kayseriye, Gönü, Çörekli ve Harem Ağılı olmak üzere daimi beş padişah çiftliği bulunuyordu. Yine toprakları zaman zaman padişah çiftlikleri için kullanılan Melde, Azadlı, Zaranlı, Gerdeme, Kabaağaç ve Çeribaşı bölgeleri vardı. Tüm padişah çiftlikleri Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûn İdaresi tarafından idare ediliyordu. Kirmasti’de bulunan padişah çiftlikleri13.066 dönüm tarım alanına ve 23.402 dönüm meraya sahipti. Kirmasti’deki (Mustafakemalpaşa) padişah çiftliklerinde tarım üretimi yanında iyi cins küçükbaş ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapıldığından, sarayın canlı hayvan ihtiyacı ile et ve süt ürünlerinin temin edilmesinde bu çiftlikler önemli bir paya sahipti. 19. yüzyılda Kirmasti’deki (Mustafakemalpaşa) padişah çiftliklerin yanında mülkiyeti özel kişilere ait çiftlikler de bulunmaktaydı. Bu çiftlikler Ada Köyünde Manyaslı Osman Bey çiftliği, Azatlı Köyü’nde İstanbullu Sadullah Bey çiftliği, Derecik Köyü’nde Sadullah Bey çiftliği, Güllüce Köyü’nde Sadullah Bey çiftliği, (İstanbullu Sadullah Bey’in Kirmasti’de 3 çiftliği vardır.) Durumtay Köyü’nde İstanbullu İsmail İsmet Efendi çiftliği, Tepecik Köyü’nde Mehmed Arif Efendi’nin Tepecik Çiftliği, Tepecik Köyü’nde Süleyman Ağa çiftliği, Uzgur Köyü’nde Reşid Efendizâde Şakir’in Uzgur Çiftliği, Kepsut’ta (O dönemde Kirmasti’ye bağlıdır.) Kangalzâde Süleyman Bey’in Haremağıl Çiftliği ve Kepsut’ta sahibi tespit edilemeyen Kepsut çiftliğidir. Kirmasti’de (Mustafakemalpaşa) mülkiyeti özel kişilere ait bu çiftlikler toplam olarak 12.108 dönüm tarım arazisine, 33 dönüm dutluk arazisine, 26 dönüm bağ ve bostan arazisine sahiptiler. Bu çiftliklerde toplam 348 büyükbaş ve 1188 küçükbaş hayvan bulunuyordu. Yine bu çiftliklerde 106 koşum hayvanı, 132 binek ve 23 yük hayvanı kullanılmaktaydı. Kirmasti’deki (Mustafakemalpaşa) mülkiyeti özel kişilere ait çiftliklerden en yüksek yıllık gelire sahip çiftlik yıllık 18.000 kuruş geliri ile Tepecik’teki Süleyman Ağa Çiftliğidir. Kirmasti’de (Mustafakemalpaşa) en düşük yıllık gelire sahip olan çiftlik ise yıllık geliri 610 kuruş olan Derecik Köyü’ndeki Sadullah Bey’in çiftliğidir. Kirmasti’deki (Mustafakemalpaşa) 25 dönüm ekili arazisi, 16 dönüm dutluk olmak üzere tarım arazileri az olmasına rağmen Azatlı Köyü’nde İstanbullu Sadullah Bey çiftliğinin yıllık geliri 6020 kuruştur. Araziye oranla gelirin fazla olmasının sebebi ise koza üretimidir. Kirmasti’deki (Mustafakemalpaşa) özel kişilere ait çiftliklerde tarım ürünü olarak buğday, arpa, bakla, fasulye, mısır, mercimek, kenevir, darı, susam, burçak, çavdar, bostan kavun, karpuz, kiraz, vişne, erik, badem, ceviz ve bol miktarda sebze yetiştiriliyordu. Günümüzde de ilçemiz Mustafakemalpaşa ve çevresinde aynı Osmanlı Devleti döneminde olduğu gibi tarım ve hayvancılık alanlarındaki üretim devam etmektedir. Bereketli olması dileğim ile. Halit ERSÖZ