Kirmasti (Mustafakemalpaşa) Osmanlı Devletinin 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi'ni imzalamasıyla dört yıl süren Birinci Dünya Savaşı bitti. Osmanlı Devleti ve Türk Milleti için mütareke dönemi başladı. İtilaf Devletleri mütareke hükümlerini öne sürerek Osmanlı topraklarını işgal etmeye başladılar. Mütareke hükümlerinde yer almamasına rağmen İtilaf Devletleri özellikle de İngiltere’nin teşvik ve izni ile Yunanlılar Megalo İdea hedeflerini gerçekleştirmek istediler. Amaçları önce Batı Anadolu bölgesini sonra da Anadolu’yu ele geçirmekti. Yunan Başbakanı Venizelos İngilizlerden aldığı destekle büyük Yunanistan hayâlini gerçekleştirmek amacı ile ilk adımı atarak 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etti. 
Balıkesir Hükümet meydanında Yunan Subay
Yunan ordusunun kuzey kolu 31 Mayıstan itibaren işgallerini genişletti. Sırasıyla Manisa, Aydın, Turgutlu, Ayvalık ve Ödemiş, 30 Haziran 1920 de Balıkesir ve Fırt (Susurluk) işgal edildi. Yunan ordusu Bursa’ya doğru hızlı ilerliyorlardı. Yunanlıların asker sayısı ve silah olarak üstün olmaları sebebiyle düşman karşısında bulunan 61’nci ve 56’ncı Tümenlerimiz tutunamadı ve halkla birlikte Bursa yönüne geri çekilmeye başladı. Bu durum Kirmasti’de (Mustafakemalpaşa) endişeye sebep oldu. Yunanlıların ilerleyişi sırasında Kirmasti'de az bir kuvveti bulunan 172. Alay, jandarmalar ve Belediye reisi Benli Ahmet, Yunanlıların eline esir olarak düşmemek için kasabanın ileri gelenleriyle birlikte Kirmasti’yi terk etmişlerdi. Bursa’ya doğru ilerleyen Yunan askerleri 2 Temmuz 1920 Cuma günü öğleden sonra önce Kavaklı Köyünü ve daha sonra Bayır mahalleden girerek Kirmasti’yi (Mustafakemalpaşa) işgal ettiler. Yunanlıları yüzyıllardır Kirmasti’de yaşayan azınlıklar karşıladı. Süvari ve piyadelerden oluşan Yunan askerleri belediye, hükümet, köprü, Şeyhmüftü cami önü ile köy yollarına çıkan noktalara nöbetçiler yerleştirdiler. Geceleri dışarıya çıkma yasağı koydular. Kasabanın etrafına Kirmasti’de ki Türklere zorla mevziler kazdırdılar. Oğlaktepe ve Behram sırtlarını dikenli tellerle çevirerek, nöbetçilere yaklaşanları vurun emri verdiler. İşgale karşı, Kirmasti (Mustafakemalpaşa) halkı Yunan askerleri ile çeteler vasıtasıyla mücadele etti. Bu çetelerin bazıları ise, Nazif Ağanın Ahmet, Gürcü Ahmet Efendi, Laz İsmail, Hacı Bekir, Karapınarlı Mehmet efendi ve Cinci Mehmet’in liderlik yaptığı çetelerdir. Yunanlılara karşı yapılan mücadele kapsamında Kuvayı Milliye Teşkilatı’nın kurulması için kaymakam Saffet Bey, askerlik şube başkanı Ömer Lütfü ve Yüzbaşı Halil Bey önderlik ettiler. Oluşturulan Kuvayı Milliye Teşkilatı başkanlığını Gürcü Mehmet Efendi yaptı. Teşkilatta Baş hafız Ahmet Efendi, Hafız Mustafa Efendi, Benli Ahmet Ağa, Kürt Mevlüt, Ahmet Hulusi Koçak, İsmail Uzel ve Kıyıcı Halit Efendi Yunanlılar ile mücadele ettiler. 30 Ağustos zaferinden sonra, Kirmasti’de (Mustafakemalpaşa) bulunan işgalci Yunan askerlerinde ve yerli Rum halkta büyük bir korku ve huzursuzluk başladı. Kasabadaki Yunan işgal komutanı Alexander’a Eylül’ün ilk haftasında telgraf emri gelir. Emirde Kirmasti (Mustafakemalpaşa) ve Karacabey’deki Yunan askerlerinin Bandırmaya doğru çekilmesi ve yerli Rum mahallesinin de boşaltılması istenmektedir. Bu emir üzerine yerli Rumlar telaşa kapılmışlar, sahip oldukları binek hayvanlarına ve at arabalarına eşyalarını yüklemeye başlamışlardı. Rum mahallesindeki bu kargaşa sırasında at arabasına kazma kürek koyan bir Rum’a onları ne yapacağı sorulduğunda; “bu kalabalığın yarısı yolda ölecek, kazma ve kürekle ölenleri gömeceğim” diyerek cevap vermişti. Yerli Rumlar 7 Eylül 1922 de Kirmasti’yi (Mustafakemalpaşa) terk ederek Bandırma’ya doğru yola çıktılar. Yunanlılar kaçarken Karapınar, Kosova, Adaköy, Taşköprü, Eskimezarlık, Demirdere ve Paşalar'da yangınlar çıkardılar. Dallımezarlık, Tepecik ve Çırpan en fazla zararı gören köy ve mahallelerdi. Yunanlılar gidince Davut çetesi ve ardından Karacabeyli Yağcı çetesi Kirmasti’de halktan zorla para toplama girişiminde bulundular. 12 Eylül 1922'de Kâzım Pehlivan, Gürcü Mehmet (Bülbül), Sarı Mehmet, Laz Mustafa, Laz İsmail ve diğer çeteler bir araya gelerek, üç dört saat süren bir çatışma sonrası Davut'u ve çetesini Kirmasti’den (Mustafakemalpaşa) kovmaya muvaffak oldular. 
Türk Süvarileri
11 Eylül 1922 günü Bursa’nın 3.Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa komutasında Yunan işgalinden kurtulması üzerine Kirmasti halkı da 12 Eylül 1922’den itibaren Türk askerini beklemeye başladı. 9 Eylül'de Yunan kuvvetlerini denize döken ve Yunanlıları kaçtıkları güzergâh boyunca takip eden Türk askeri birliklerinden, 33. Süvari Alayı 7. Bölük Komutanı Yüzbaşı Sabri Bey komutasındaki 30 civarındaki Türk süvarileri atlarının kıvılcımlar saçan nallarıyla 14 Eylül 1922 Perşembe günü öğleden sonra Azatlı güzergâhından gelerek Kirmasti’ye (Mustafakemalpaşa) girdiler. 
Mustafakemalpaşa Belediye Meydanı
Kirmasti halkı (Mustafakemalpaşa), kurtuluş coşkusu ve sevinci ile evlerin pencerelerine, dükkânların önlerine Türk bayraklarını asmış bir şekilde askerlerimizi büyük sevinç gösterileri arasında karşıladı. 2 Temmuz 1920 Cuma günü başlayan 26 ay devam eden Yunan işgali ve mezalimi, 14 Eylül 1922 Perşembe günü sona erdi. Yüzbaşı Sabri Bey komutasındaki Türk süvarileri önce Şeyhmüftü Camisine giderek buradan Sancak-ı Şerif-i alarak Belediye önüne geldiler. Belediye önünde bir müddet istirahat edildikten sonra, Cumhurluk meydanına geçtiler. Cumhurluk meydanında süvarilerimize ayran ikram edildi. Burada yapılan konuşmalar ile Kirmasti’nin ebedi bir Türk Yurdu olduğu ifade edildi. 
Mustafakemalpaşa Cumhurluk Meydanı
Halit ERSÖZ
