“--Sanayi;
Bursa ili dahilinde, Bursa şehrinden sonra Mustafakemalpaşa Kasabası muhtelif sanatlarıyla dikkate ve takdire değer bir durumdadır. Arabacılık, boyacılık, terzilik, tenekecilik, çömlekçilik, çilingirlik, hasırcılık, debbağlık, saraçlık, semercilik, sandıkçılık ve doğramacılık, kunduracılık kireççilik ve pabuçculuk sanatları kasabaya dışarıdan para sağlar. Çalgıcılık, çulhacılık, saraçlık, semercilik, taşçılık, kuyumculuk, keçecilik, çömlekçilik, makinistlik, papuçculuk, yapıcılık ve urgancılık sanatları eski durumlarına göre gerilemiş bir halde olmakla beraber, hala bazıları yerel ihtiyacı karşılamakta bir kısmı da civar kazalara kadar ihracat yapabilecek kuvvete sahip bulunmaktadır. Küfecilik yok olmak üzeredir. Mustafakemalpaşa kasabasında iki tereyağı ve bir çorap yapımına özgü makine çalışmaktadır. Koşuboğazı köyünde el halısı dokuma sanatı ilerlemiştir, ancak henüz üretimi azdır.
--Ticaret, Banka ve Kurumlar;
Sanatın ilerlemiş olduğu yerde ticaretin de aktif olması doğaldır. Dolayısıyla Mustafakemalpaşa Kasabası yollarının bozukluğuna, mevkisinin biraz sapa olmasına rağmen ticaret yeridir. Ancak burada kasabanın ekonomik kabiliyetini arttıracak ne önemli bir sermayedar, ne de Ziraat Bankası'ndan başka bir mali kurum vardır. 5-10 fabrikası ile kurum olarak yalnız bir Ticaret ve Sanayi Odası vardır. Kazada ve bağlı yerlerde, 47 daimi, 13 kış ve bahar mevsiminde çalışan su değirmeni ve ayrıca 22 adet yel değirmeni vardır.
Mustafakemalpaşa'nın buğday, arpa, mısır, susam, çavdar, bakla, yulaf, fasulye, nohut, patates, ceviz, yerli unu, soğan, bal, peynir, sade yağ, yumurta, tütün, av derisi, kuru ve yaş koza, tavuk, kuzu, koyun, keçi, oğlak ve sığır gibi ihracat malları hayli zengin ve çeşitlidir. Bunlardan başka sanayi ürünleri ihracatı da önemlidir. Senede 1000 öküz arabası yapan 14 dükkan ve senede 350 at arabası yapan 8 dükkan vardır. İmalatından bir kısmını Balıkesir ve İzmir bölgesinde ihraç eder. Senelik 2500 okka urgan yapan 4 tezgahı, kendi kaza ihtiyacı da dahil ildeki diğer kazalara sevk eder. Çakı ve bıçak yapan 8 dükkan ürünlerinin bir kısmını İzmir ve Balıkesir illerine gönderir. Bilimsel, teknik ve çağdaş yapıya sahip olmamakla beraber faaliyeti kayda değer olan 15 kadar da debbağhane, senelik 700 bin kilo miktarını bulan ürünlerinin bir kısmını yine Balıkesir bölgesine satar. 3 çulha tezgahının ürünleri il içinde kalır. Dokuma sanayisinde kullanılmak üzere 10 bin kilo miktarında ipek, 5 bin kilo iplik ve 10 bin kilo yün üretiminin dışarı satılan dörtte üçü de kazaya dışarıdan hayli para getirir. Senelik 8-10 bin kiloluk ipekli kumaş dokunmasıyla meşgul olan 3 mancınık, 3 bin kilo içki imal edilen 2 içki fabrikası, 3500 kilo yağ ve 8000 kilo peynir yapan diğer bir imalathane ve yine senelik 9000 kilo susam sıkan, bunları beygir kullanılarak işleyen 5 yağhane, kasabanın iktisat kaynaklarını meydana getirir. Ayrıca mevcut 4 un fabrikasından ikisi 60 beygir ve diğer ikisi de 35'er beygir kuvvetinde motorla çalışır.
--Pazar ve Panayır;
Mustafakemalpaşa kasabasında her hafta perşembe günleri pazar kurulur. Burada hububat, evcil hayvan ve koyun, sebze ve kereste alım satım satımı yapılıyor olup, senede yaklaşık olarak 959 bin liralık ticari işlem yapılır. Senede bir gün (14 Eylül) kasabanın kenarında kurulan hayvan panayırında da 150 bin liralık alışveriş gerçekleşir.
-- Vergiler;
Mustafakemalpaşa kazasının 1340 (1924) senesinde tahsil edilen vergilerinden; Emlak vergisi 9285 lira, hayvan vergisi 9124, alım satım vergisi 3029, askerlik bedeli 3600, temettü 3037, diğer mali vergiler 81.082, yol bedeli 20.433, ilköğretim vergisi 6295, hayvan kesimi 345 ve diğer özel vergiler ise 4943 lira olarak kayıtlıdır. Ayrıca tütün, tönbeki, av, pösteki, içki, içki satışı ve pul vergilerinden de 175.339 lira toplanmaktadır.
-- Ölçüler;
Bu kazada halk arasında değişmez ölçü olarak okka, kantar ve çeki kullanılır. Kantar 44, çeki 195 okka kabul edilmiştir. Kile 24 orta cins buğday alacak hacimdedir. Kilenin yarımı timurlu, 4'te biri şinik ve 8 de biri 3 okkalık pinterdir. Sıvılar için muhtelif dirhem ağırlıklarına göre imal edilen teneke kaplar ölçek olarak kabul edilmektedir. Uzunluk ölçümünde yalnız arşın kullanılır. Arazi belirlenmesinde ise 40 adım karelik dönüm kullanılan ölçüdür."
Şeklinde (özetle) anlatılmış olup, günümüzdeki değişikliğin ne boyutta olduğunu bize göstermektedir. Ancak 'Ticaret ve Sanayi Odasını'nın varlığı gibi detaylar da şaşırtıcı şekilde dikkat çekmektedir. Bir asır öncesine ve bugüne bakmak, inanıyoruz ki geleceğe de küçük bir pencere açmak gibidir. Birçok detayın görülebileceği, ön-görülebileceği küçük ve derin bir pencere...
Editör: Haber Merkezi
