Mustafa Kemal Atatürk'ün Bursa Ziyaretleri

Mustafa Kemal Atatürk 1922 ve 1938 yılları arasında 17 kez Bursa'ya gelmiştir. Bu ziyaretler bazen bir gün, bazen birkaç hafta sürmüştür. Ziyaretlerinde çevre gezileri düzenlenmiş, konuşmalar yapmış, toplantılara katılmış, birçok faaliyeti ve devlet işini Bursa'dan yürütmüştür. İlk gezisini Bursa'nın kurtuluşunun (11 Eylül 1922) hemen sonrasında 17 - 29 Ekim 1922 tarihleri arasında gerçekleştirmiş, Ankara'dan Doğu Cephesi Komutanı Kazım Karabekir Paşa ve Refet Paşa ile birlikte Eskişehir'e kadar demiryolu ile daha sonrada karayoluyla Bursa'ya ulaşmıştır. Mudanya Mütarekesi dolayısıyla Bursa'da olan Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa ve Milli Savunma Bakanı Kazım (Özalp) Paşa ile de Bursa'da buluşmuşlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni Lozan'da İsmet Paşa'nın temsil etmesine burada birlikte karar vermişlerdir. Mustafa Kemal'in Bursa'ya ikinci gelişi 14 Ocak 1923 tarihinde başladığı yurt gezisindedir. 20- 24 Ocak 1923 tarihleri arasında Bursa'da kalmıştır. Annesi Zübeyde Hanım aynı günlerde (14 Ocak 1923) İzmir'de vefat ettiği halde Atatürk programını değiştirmemiş, yol boyunca Arifiye ve İzmit'te de görüşme, konuşma ve çalışmalara devam etmiştir. Atatürk'ün Bursa'ya üçüncü gelişi, Afyon'da yapılan ve kendisinin de katıldığı 30 Ağustos Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nin ikinci yıl dönümü kutlamalarını takiben, 31 Ağustos 1924 tarihindedir. Eşi Latife Hanım (Latife Hanım'ın Bursa'ya Mustafa Kemal Paşa ile ilk ve son gelişidir) ile Yozgat Milletvekili Salih Bozok'la birlikte gelmişler ve 11 Eylül 1924 tarihine kadar da Bursa'da kalmışlardır. 11 Eylül 1924 tarihinde Bursa'nın Kurtuluş kutlamalarına katılmış; "....Arkadaşlar, Bursa, Nilüfer Çayı ve onunla birleşen çeşitli derelerle sulanan ovasıyla, 2500 metre boylu dağının buzlu ve kaplıcalarının kaynak sularıyla, Mudanya gibi iskelesiyle, dağlarında ve ovalarındaki büyüleyici görünümleriyle her türlü gelişmeye aday olan bu hoş, bu bitek, bu bolluk taşan memleket her şeye karşın layık olduğu uygarlık düzeyine kavuşturulmalıdır. Baylar, Bursa tarım memleketidir, sanat memleketidir, tecim memleketidir, şifa memleketidir. Bursa malik olduğu doğal güzellikleriyle sevinç, ferahlık ve şenlik memleketidir...".(*) (*Atatürk ve Bursa, Yılmaz Akkılıç, 2009 ) ifadelerini de içeren bir konuşma yapmıştır. 22 Eylül - 8 Ekim 1925 tarihleri arasında Bursa'ya yaptığı 4. gezide Mustafa Kemal, Ankara'dan trenle İzmit'e gelmiş, oradan deniz yoluyla Mudanya ulaşmıştır. 23 Eylül 1925 tarihinde Bursa'nın birçok ilçesinden gelen heyetleri ve Mustafakemalpaşa ilçesinden gelen bir heyeti de kabul ederek görüşmüştür. Bu gezide İpekiş fabrikasının temeli atılmış, ilk kadın savaş pilotumuz olarak yetiştirilen Sabiha (Gökçen) ile tanışmış, kendisini manevi evlat olarak kabul etmiştir.8 Ekim 1925 tarihinde Mudanya'dan deniz yoluyla ayrılmıştır. Atatürk 1926 yılının Mayıs ayında Adana ve Mersin'de yaptığı bir çalışma gezisinden dönerken, Konya ve Bozüyük üzerinden 20 Mayıs 1926 tarihinde Bursa'ya gelmiştir. Bu 5. Bursa gezisidir. Bursa Şehir Stadının temeli atılmış, Mudanya'daki seyyar sergi gezilmiştir. Atatürk 15 Temmuz 1927 tarihinde de İstanbul'dan bir günlük gezi için Ankara vapuru ile Mudanya gelmiş, gece geri dönmüştür. 1 Ekim 1927 tarihinde 7. Kez, Bursa'ya İstanbul'dan Mudanya üzerinden deniz yoluyla gelen Mustafa Kemal Atatürk, 4 Ekim 1927 tarihinde Tophane'yi ve Şehitlikleri ziyaret etmiş, 8 Ekim'de karayoluyla Bilecik'e, oradan da trenle Ankara'ya dönmüştür. 8. kez, 27 Ağustos 1928 tarihinde yine Mudanya üzerinden Bursa'ya gelen Mustafa Kemal, şehrin ileri gelen bürokratlarına, Harf Devriminin hazırlıkları sürdürülen yeni harflerini (yeni alfabeyi) tanıtmıştır. 21 Ağustos 1929 tarihinde de deniz yoluyla Bursa Askeri Lisesi'ni ziyarete gelmiş ve İstanbul'a geri dönüştür. 4 - 5 Ocak 1931 tarihlerinde yine Mudanya üzerinden gelip Bursa'da 2 gün kaldıktan sonra İzmit üzerinden demiryoluyla Ankara'ya dönmüştür. Atatürk'ün 11. Bursa gezisi, 7 Ağustos 1931 tarihindedir. Deniz yoluyla Mudanya'ya gelip Uludağ'a çıkmış, dağda yapılan ilk oteli görmüş, çok beğenmiş ve yine deniz yoluyla İstanbul'a dönmüştür. 17 Ocak 1933 tarihinde İzmit'ten Bursa'ya gelen Mustafa Kemal, 5 Şubat 1933 tarihinde de 13. kez tekrar Bursa gezisi yapmıştır. Ünlü "Bursa Nutku"nu bu tarihte söylemiştir. Gemlik'i ziyaret ettiiği 14. gezisi 4 Mayıs 1934 tarihindedir. 15 Temmuz 1935 tarihinde 15. kez Bursa'ya gelen Atatürk bu gezide İznik'e uğramış, daha sonra da Yenişehir üzerinden Bursa'ya geçmiştir. Sonrasında Mudanya'dan Ertuğrul yatıyla İstanbul'a dönmüştür. Mustafa Kemal Paşa'nın 6 Haziran 1936 tarihinde yaptığı Bursa gezisinin sıradışı bir özelliği de vardır. Bu gezi sırasında ilk kadın savaş pilotu olan Sabiha Gökçen (ki kendisi Bursalıdır ) bir uçakla Bursa'ya gelmiş, gösteri uçuşu yapmış ve daha sonra uygun bir yere inerek Mustafa Kemal ile görüşmüştür. 17. ( ve son) gezisini yapmak üzere 1 Şubat 1938 tarihinde Atatürk Yalova'dan karayoluyla Bursa'ya gelmiştir. O gün Gemlik Suni İpek ve 2 Şubat 1938 tarihinde de Merinos fabrikasının açılışını yapmış, 3 Şubat 1938 tarihinde Mudanya üzerinden deniz yoluyla tekrar İstanbul'a dönmüştür. Görüldüğü gibi Mustafa Kemal Atatürk Bursa'yı çok sevmiş, birçok kez Bursa'ya gelmiş, ülkemizin birçok şehrinde olduğu gibi, Bursa'da da sayısız eserin topluma kazandırılmasında çok değerli önderlikler yapmış, şükranla ve saygıyla anılacak katkılarda bulunmuştur. Dr. Murat Çubukçu Yararlanılan kaynaklar: -Az bilinen yönleriyle Atatürk, Bursa Gezileri,Özer Küpeli,Izmır 2007 -Atatürk ve Bursa, Yılmaz Akkılıç, Bursa 2009