“Siz beni hiç anlayamadınız
Ve anlayamayacaksınız yıllarca da.
Hep tutturmuş “Yıl 1919 Mayıs’ın 19’u” diyorsunuz
Ve eskimiş sözlerle beni övüyor, övüyorsunuz.
Mustafa Kemal’i anlamak bu değil,
Mustafa Kemal ülküsü sadece söz değil.”
Halim Yağcıoğlu
Şairin dilinden bize böyle sesleniyor Atatürk: “Siz beni hiç anlayamadınız.” Peki, nasıl bir şeydir Atatürk’ü anlamak? Bunun ne olduğunu, nasıl olduğunu da yine kendisi açıklıyor aslında. Şöyle diyordu: “Beni görmek demek mutlaka yüzümü görmek değildir. Benim fikirlerimi, benim duygularımı anlıyorsanız ve hissediyorsanız bu kâfidir.” Bundan daha açık söylenebilir mi? O’nu ANMAK elbette de çok önemli; fakat ondan daha önemli olan bir şey var o da: O’nu ANLAMAK…
Mustafa Kemal’in düşünce dünyasına, onun okuduğu kitaplardan, etkilendiği bilim, sanat ve siyaset insanlarından yola çıkarak ulaşabiliriz. Biliyoruz ki kendisi daha öğrencilik yıllarından başlayarak çok ciddi okumalar yapmış, cephede iken bile okumaktan geri durmamıştır. 57 yıllık kısacık yaşamında 3997 kitap okumuş ve 12 kitap yazmış olan bir insandan söz ediyoruz. Kendisinin çoğu kez orijinal baskısından, satır altlarını çizerek, notlar alarak okuduğu kitaplar, Anıtkabir Derneği tarafından 24 ciltte toplanıp dijital ortama aktarılarak okuyucuların hizmetine sunuldu.
Atatürk nasıl okurdu?
Sadi Borak anlatıyor: “Mutlaka masa başında okurdu. Kocaman masanın üzerine sözlükleri, okuyacağı kitapları dizdirir, karşısında bir saat, yanında bir kül tablası, biri kırmızı biri mavi uçlu iki kalem alırdı. Okuduğu kitaptan bazen bir kelimenin, bazen bir cümlenin bazen de bir paragrafın altını çizerdi. Beğenmişse kırmızı ile karşı düşüncede ise mavi ile çizer, sonra da sayfa kenarındaki boşluğu kendi anlayacağı şekilde şöyle işaretler koyardı: X: önemli… XX: çok önemli… Müh. Mühim… Ç. Müh. (çok mühim… ) D: Dikkat… (?): belirtilen fikri kabul etmiyor veya şüpheli görüyor.
Masadaki sözlükler: Türkçe, Osmanlıca sözlükler… Yakutça Sözlük (4 cilt) Hint-Avrupa diller etimoloji sözlüğü (3cilt)… Fransız dili, Yunan dili, Latin dili sözlükleri. Ayrıca küçük patiskalar kestirip masaya koyardı. Çok uzun okuma yaptığında yanan ve yaşaran gözlerini silmek için… Tarihten antropolojiye, psikolojiden siyasete, ekonomiden dile, hukuka, kısaca her alandan okurdu.”
Tarihçi, yazar ve akademisyen Prof. Dr. Zafer Toprak’ın (1946-2023) İş Bankası kültür yayınları tarafından yayımlanan “ATATÜRK: Kurucu Felsefenin Evrimi” adlı kitabı, Atatürk’ü anlamak, O’nun fikir dünyası hakkında bilgi edinmek isteyenler tarafından okunması gereken çok değerli bir çalışma… Adı geçen kitapta yazar şöyle bir tespitte bulunuyor:
“Kurucu felsefenin ardında, sosyal ve beşeri bilimler alanında, Tanzimat sonrası yüz yıl boyunca biriken telif ve tercüme eserler vardı. Aydınlanma felsefesi, Fransız Devrimi, 19. Yüzyıl düşün (fikir) ortamı ve üçüncü Cumhuriyet Fransa’sının pozitivist, Solidarist,(dayanışmacı) ve Seküler dünya görüşü, Jön Türkleri ve Kemalist kadroları derinden etkiledi. Millî Mücadele Batı’ya karşı verilmiş, Düvel-i Muazzama alt edilmişti. Ancak çağdaş ve Laik bir yapılanma sürecinde Atatürk yine Batı’nın düşün ortamından esinlendi.”
Uzun yıllar Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde yer alan Atatürk Enstitüsü’nü yöneten Prof. Dr. Zafer Toprak’ın Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemleri hakkında 20’den fazla kitap ve 250’den fazla makale yayımladı. Cumhuriyetin 100. Yılı için yazdığı yukarıda adı geçen kitabı yanında, özellikle şu iki kitabını da okumanızı öneririm:
1. Türkiye’de Millî İktisat (1908-1918)
2. Cumhuriyet ve Antropoloji
Atatürk’ün Yazdığı Kitaplar:
1. NUTUK
2. Bölüğün Muharebe Eğitimi
3. Cumalı Ordugâhı
4. Taktik ve Tatbikat Gezisi
5. Zabit ve Kumandanla hasbihal
6. Karlsbad’da Geçen Günlerim
7. Hatıra Defteri
8. Geometri
9. Güneş-Dil Teorisi: Ulus Dil yazıları
10.Yurttaş İçin Medeni Bilgiler
11.Anafartalar Muhaberatına Ait Tarihçe
12.Talim ve Terbiye-i Askeriye Hakkında nokta-i Nazarlar…
