Bilge Vezir Tonyukuk Yazıtı
“Birleşmiş Milletler Eğitim-Bilim ve Kültür Kurumu Sözleşmesi” 16 Kasım 1945 tarihinde Londra’da imzalandı. Türkiye’nin de içlerinde bulunduğu 44 üye devletin imzaladığı sözleşme, Türkiye tarafından 20 Mayıs 1946 tarih ve 4895 sayılı kanunla onaylandı.
Sözleşmeyi hazırlayanlar şöyle düşünüyordu:
“Harpler; insanların zihinlerinde başlar. Barışı savunma siperlerinin de insanların zihinlerinde başlaması gerekir. İnsanların birbirlerinin âdet ve yaşayışlarını bilmemesi, dünya milletleri arasında şüphe ve güvensizliğin bir sebebi olmuş ve dolayısıyla aralarındaki farklar, çok kez bir harbin çıkmasıyla neticelenmiştir.”
Barışı etkin kılmak, savaşı önlemek amacıyla kurulan Birleşmiş Milletler Örgütüne; Eğitim, Bilim ve Kültürel alanda nasıl destek verilebilir sorusu sözleşmede şöyle karşılık buluyordu:
“
Sözleşmenin amacı:
Irk, cins, dil ve din farkı gözetilmeksizin BM Anayasası’nda dünya milletlerine tanınan insan hakları ve esas hürriyetlerine, kanunlara ve adalete müşterek bir saygı göstermek için milletler arasındaki işbirliğine eğitim, bilim ve kültür yönüyle yardım ve böylelikle barış ve güvene hizmet etmektir.”
UNESCO’nun etkinliklerinden biri de “Anma ve Kutlama Yıldönümleri Programları çerçevesinde üye devletlerce önerilen, UNESCO idealleri ve ilkeleriyle koşut kişi ve olayların 50.yıl ve katlarına denk gelen yıldönümlerini, iki yılda bir düzenlenen UNESCO Genel Konferansı sırasında oylayarak karara bağlamaktır.
2020 / 2021 yılları için kabul edilen listede Türk-İslâm kültürü yanında, tüm insanlığın ortak kültürüne katkıda bulunmuş dört önemli kültür insanımıza yer verilmesi bizim için bir övünç kaynağı olmuştur.
Altmış Kişilik listede yer verilen bu 4 değerli kültür insanımız şöyle sıralanmış:
- Yazar, şair, filozof Hacı Bektaş Veli’nin vefatının 750. Yıldönümü (1209 – 1271)(Türkiye, Azerbaycan, İran İslâm Cumhuriyeti, Kuzey Makedonya ve Romanya desteği ile)
- Bilge Tonyukuk abidesinin dikilişinin 1300. Yıldönümü (720) (Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan’ın desteği ile)
- Şair Sufi, Filozof Yunus Emre’nin vefatının 700. Yıldönümü (1241 – 1321) (Moğolistan, Özbekistan, Bosna – Hersek, Kuzey Makedonya’nın desteği ile)
- Filozof ve Yazar Ahi Evran’ın doğumunun 850. Yılı. (Türkiye, İran İslâm Cumhuriyeti, Azerbaycan ortak dosyası ve Kuzey Makedonya ve Romanya desteği ile)
UNESCO tarafından Bilge Tonyukuk yılı ilan edilen 2020 yılını geride bıraktık. İlk Türk tarihçisi kabul edilen Tonyukuk için 2020’de yapılan en anlamlı etkinlik Kazakistan’da gerçekleşti. Başkent Nur Sultan’da
“Büyük Bozkır Uygarlığı: Tonyukuk Mirası ve Modern Türk Dünyası” temalı video konferans, en önemli etkinlikti.
UNESCO 40. Genel Konferans kararıyla 2021 yılı UNESCO Kutlama ve Anma programına alınan Ahi Evran ve Yunus Emre için şu ana kadar dikkate değer etkinlikler göremedik. Hacı Bektaş Veli için bu yıl farklı bir etkinlik dikkati çekti. Bugüne kadar Hacı Bektaş’ı anma etkinlikleri genel olarak sadece Alevi-Bektaşi dernek ve vakıflarınca düzenleniyordu. Bu yıl, cumhuriyet tarihinde ilk kez anma etkinlikleri bir büyük kamu kuruluşu (İBB) tarafından organize edildi. 27-28-29 Ağustos’ta Yenikapı etkinlik alanında düzenlenen “Serçeşme Hünkâr Hacı Bektaş Veli Festivali”ne 45 sanatçı da destek verdi.
Hacı Bektaş Veli
Ahi Evran
Yunus Emre
Bu insanlar; Selçuklular döneminde başlayıp, Osmanlılar döneminde devam eden ve günümüze de eylemleri ve söylemleriyle ışık tutan, arkalarında bıraktıkları eserleriyle bize her daim yol gösteren, Türk-İslâm dünyasının parlayan yıldızlarıdır. Bugün hepimize düşen görev; Anadolu’nun Türkleşmesinde, Türkçemizin serpilip gelişmesinde,Türk kültürünün zenginleştirilerek bugüne taşınmasında büyük katkısı olan bu değerlerimize sahip çıkmak, onları yeniden okumak, anlamak ve onların düşüncelerini gelecek kuşaklara aktarmak olmalıdır.
Bilgi notu:1) Moğolisan’da bulunan Orhun/Göktürk yazıtları, Türklerden kalan, İslâmiyet öncesi ilk yazılı belgelerdir. 38 harfli Orhun/Göktürk alfabesi ile yazılan bu yazıtların ilki, 725 yılında Bilge Vezir Tonyukuk tarafından kendi adına dikilmiştir. Göktürk Devleti’nin kuruluş ve yükselişin anlatır. İkinci yazıt, 732 yılında, Bilge Kağan tarafından kardeşi Kültigin adına diktirilmiştir. Üçüncü yazıt ise; oğlu tarafından Bilge Kağan adına diktirilmiştir.
8.yüzyılda diktirilen Söz konusu yazıtlar, 1893 yılıda Danimarkalı dilbilimci W.Thomsen tarafından Rus Türkolog Radloff’un da yardımı ile çözülmüş ve aynı yıl Danimarka Kraliyet Akademisinde bilim dünyasına sunulmuştur.
Bilgi notu:2) Ahi Evran, Ahilik teşkilatının kurucusu ve piridir. Ahilik;Türk esnaf ve zanatkârlarının dinî, meslekî ve ahlakî dayanışma ve yardımlaşma teşkilatıdır. Teşkilatın ilkeleri, yaşama ve davranış kuralları Fütüvvetname denilen yazılı kaynaklarda belirtilmiştir.
Orta Asya’dan gelip Solucakaraöyük’e yerleşen Hacı Bektaş Veli, herhangi bir tarikat kurmamıştır. Düşünceleri, Kadıncık Ana üzerinden Abdal Musa’ya aktarılmıştır. Osmanlılar tarafından Yeniçerilerin Piri olarak kabul görmüştür. Bektaşilik Tarikatı ise, Rumeli’deki Kızıldeli dergahından gelen Balım Sultan tarafından kurulmuştur.
Hacı Bektaş Sözleri:
Hararet nardadır, sacda değildir
Kerâmet baştadır, tacda değildir
Her ne arar isen kendinde ara
Kudüs’te Mekke’de, Hac’da değildir
***
İncinsen de İncitme!
***
Eline, diline, beline sahip ol.
***
İlimle gidilmeyen yolun sonu karanlıktır.
***
Okunacak en büyük kitap İNSANDIR.
Yunus Emre Sözleri:
Emeksiz zengin olanın
Kitapsız bilgin olanın
Sermayesi DİN olanın
Rehberi ŞEYTAN olmuştur.
***
Bir kez gönül yıktın ise
Bu kıldığın namaz değil
Yetmiş iki millet dahi
Elin yüzün yumaz değil.
***
Gelin tanış olalım
İşi kolay kılalım
Sevelim sevilelim
Dünya kimseye kalmaz
***
Cümleler doğrudur
Se doğru isen
Doğruluk bulunmaz
Sen eğri isen
Editör: Haber Merkezi
